هر آنچه باید در مورد دک پیانو بدانید
هر بخش ساز برای نوازنده مقدس و یکتاست اما زمانی که صحبت از پیانو باشد، قطعاً یکی از مهمترین بخش‌های آن، دک پیانو یا ساندبورد خواهد بود. نوازندگان با وسواسی عجیب از این قطعات مراقبت می‌کنند و به خوبی می‌دانند که هرگونه آسیب در دک پیانو می‌تواند روی صدای خروجی ساز اثر بگذارد.
به طور کلی، دک پیانو همان کلیدهای پیانو هستند که نوازنده با فشار دادن آن‌ها، می‌تواند نت‌های مختلف را به اجرا دربیاورد. واقعیت اینجاست که دک پیانو علاوه بر کارکردی که در تولید صدا دارد، بخشی از فرهنگ نوازندگی و زیبایی ظاهری پیانو است.
در این مقاله تصمیم داریم به تمام جزئیات مربوط به دک پیانو اشاره کنیم. بنابراین اگر این موضوع برایتان جالب است و می‌خواهید اطلاعات بیشتری به دست آورید، به اسکرول کردن این متن ادامه دهید.
دک پیانو چیست؟ 
قبل از اینکه به سراغ انواع دک پیانو، ساختار آن و شیوه‌های مراقبت از دک برویم، باید درک دقیق‌تری نسبت به این وسیله داشته باشیم. به طور کلی، دک پیانو شامل 88 کلید است که 52 کلید به رنگ سفید و 36 کلید به رنگ مشکی می‌باشند.
با فشردن هر یک از این کلیدها، نت خاصی به اجرا درمی‌آید. در نظر داشته باشید که کلیدهای سفید، نماینده نت‌های طبیعی (دو، رِ، می، فا، سل، لا و سی) هستند. کلیدهای سیاه نیز می‌توانند نت‌های دیز و بمل را اجرا کنند.
وقتی که کلیدهای سیاه و سفید دک پیانو زیر انگشتان هنرمند باشند، دست او برای به اجرا درآوردن هر قطعه‌ای باز خواهد بود و محدودیتی از این بابت وجود ندارد. به همین دلیل است که ساز پیانو را مادر بسیاری از آلات موسیقی دانسته‌اند.
وقتی که نوازنده کلاویه های پیانو را فشار می‌دهد، چکش‌های کوچکی که در پشت یا درون ساختار پیانو قرار گرفته‌اند، روی رشته‌های داخلی این ساز می‌زنند و به این ترتیب صدا تولید می‌شود. دقت داشته باشید که قدرت و ملایمت این صدا به میزان فشاری که نوازنده به دک پیانو وارد می‌کند، بستگی دارد.
اگر متوجه شدید که نوازنده‌ای روی سن، کاملاً روی پیانو خم شده و با تمام وجود می‌نوازد، در حقیقت به دنبال آن است که ضربه‌ی موردنظر را به رشته‌های داخل پیانو وارد کرده و صدای مدنظر خویش را تولید کند. این بخشی از یک پرفورمنس هنری است که علاوه بر کارکرد واقعی، اثری دراماتیک هم روی شنونده و بیننده می‌گذارد.
جنس دک پیانو چیست؟
یکی از سوالات مهمی که در مورد دک پیانو پرسیده می‌شود، این است که از چه جنسی ساخته شده‌اند. واقعیت اینجاست که جنس دک پیانو باید خیلی محکم و قدرتمند باشد که ضربات نوازنده را تحمل کند. به همین دلیل معمولا از مواد سخت و مقاوم در ساخت آن‌ها استفاده می‌شود.
کلیدهای سفید را معمولاً از جنس عاج سفید می‌سازند و برای ساخت کلیدهای سیاه از چوب آبنوس که مقاومت زیادی دارد، استفاده می‌کنند. البته این متریال در پیانوهای آکوستیک به کار میرفت و امروزه با روی کار آمدن پیانوهای دیجیتال و ملاحظات محیط زیست، دیگر از این وسایل استفاده نمی‌شود و به سراغ پلاستیک‌های مقاوم و مواد پلیمری پیشرفته رفته‌اند.
متریال جدید، علاوه بر اینکه ارزان‌تر هستند، آسیبی هم به محیط زیست وارد نمی‌کنند و از همه مهمتر، دست نوازنده را خسته نمی‌سازند؛ چرا که فشردن آن‌ها کاملاً نرم و سبک است و اجراهای طولانی را ممکن می‌سازد.
چرا دک پیانو مهم است؟
گفتیم که اصلی‌ترین ابزاری که در پیانو به تولید صدا منجر می‌شود، دک پیانوست از همینجا می‌توان دلیل اهمیت آن را متوجه شد اما باید به یک موضوع جالب توجه دیگر نیز اشاره کنیم: ارتباطی که میان بهترین نوازنده پیانو و دک پیانو به وجود می‌آید، منحصربه‌فرد و خاص است. تنها جایی از پیانو که نوازنده به هنگام اجرا آن را لمس می‌کند، همین دک پیانو است و به همین دلیل، تمام احساس و توان خود را روی آن می‌گذارد.
از سوی دیگر، وقتی که دک پیانو به درستی کار می‌کند، می‌توان اطمینان داشت که صدای خروجی از ساز، گرم و دلنشین خواهد بود.
نگهداری و مراقبت از دک پیانو
مثل تمام ابزار و قطعات دیگری که در پیانو وجود دارد، دک نیز نیازمند مراقبت و نگهداری است. به همین جهت باید سرویس دوره‌ای آن به شکل مداوم انجام شود.
روش‌های مختلفی برای نگهداری و مراقبت از پیانو و بخش های آن مثل دک وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- به طور منظم، کلیدها را تمیز کنید!
یکی از مهمترین کارهایی که باید برای کلیدهای پیانو انجام دهید، تمیز کردن آن‌ها با پارچه‌ای نرم و خشک است. گرد و غبار می‌تواند به قاتل دک پیانو تبدیل شود، به همین جهت نباید اجازه داد غبار روی کلیدها بنشیند و آن‌ها را خراب کند.
به یاد داشته باشید که بهترین پارچه برای تمیز کردن دک پیانو، پارچه‌ای از جنس میکروفایبر است که کاملاً نرم بوده و پرز ندارد. استفاده از مواد شوینده یا آغشته کردن پارچه به صابون و…ممنوع است؛ چرا که منجر به خرابی دک پیانو می‌شود. به هرحال، جنس دک پیانو از چوب است و نباید بیش از حد در معرض آب یا مواد شوینده شیمیایی قرار بگیرد.
- رطوبت محیط را استاندارد نگه دارید!
تمام پیانوهای آکوستیک و دیجیتال به رطوبت هوا حساس هستند و هرگونه تغییر در آن، می‌تواند منجر به نقص عملکرد آن‌ها شود. بنابراین اگر می‌توانید یک رطوبت سنج در اتاق نصب کنید و همیشه رطوبت محیط را تا حد 40 الی 50 درصد حفظ نمایید.
تا جای ممکن، پیانو را دور از پنجره بگذارید و وسایل گرمایشی یا سرمایشی را نیز در نزدیکی آن قرار ندهید.
- روی دک پیانو، کاور بکشید!
یکی از بهترین شیوه‌های محافظت از دک پیانو، کشیدن کاور روی آن است. کاورهای مخصوصی در بازار موجود است که به همین منظور طراحی و تولید شده‌اند و قیمت چندان بالایی هم ندارند. یکی از آن‌ها را خریداری کرده و وقتی از پیانو استفاده نمی‌کنید، روی کلیدهای آن بکشید.
در نهایت فراموش نکنید که کلیدهای پیانو باید از هرگونه آسیب فیزیکی و ضربه به دور باشند. وقتی که می‌خواهید این ساز را جابه‌جا کنید، احتیاط لازم را به خرج داده و اجازه ندهید که هیچ ضربه‌ای به دک وارد شود.
تعمیر دک پیانو
هرچقدر هم از دک پیانو مراقبت به عمل آورید، باز هم ممکن است در برهه‌ای از زمان نیازمند تعمیرات آن باشید. اصلی‌ترین مشکلی که ممکن است برای دک پیانو ایجاد شود، خرابی کلیدها، گیر کردن آن‌ها یا تغییر در صدای تولید شده است. اولین توصیه ما این است که به هنگام مواجه با چنین آسیب‌هایی حتما به افراد متخصص و تعمیرکاران حرفه‌ای پیانو مراجعه کنید اما بد نیست که نکات زیر را نیز مدنظر داشته باشید:
- تعمیر کلیدهای گیر کرده یا شل
خیلی وقت‌ها از شدت فشاری که نوازنده به کلیدهای پیانو وارد می‌کند، برخی از آن‌ها گیر کرده و یا شل می‌شوند. البته صرف‌نظر از این عامل، گاهی مواقع خشکی یا فرسودگی چوب، انبساط چوب ناشی از قرارگیری در محیط مرطوب یا نشستن گرد و غبار نیز به این مشکل منجر می‌شود.
برای اینکه کلیدهای گیرکرده را تعمیر کنید، باید ابتدا به خوبی آن‌ها را تمیز نمائید. معمولاً توصیه می‌شود که از یک قلم موی نرم برای چنین کاری استفاده شود.
- تعمیر کلیدهای صدادار
گاهی مواقع نوازنده متوجه می‌شود که با فشردن یک کلید، صدای موردنظر از آن خارج نمی‌شود. احتمال دارد که این مشکل به دلیل فرسودگی نمد پیانو یا تنظیم نبودن چکش‌ها رخ دهد. فراموش نکنید که تعمیر چنین آسیبی فقط از عهده متخصص و تکنسین حرفه‌ای برمی‌آید و بهتر است خود را درگیر تعمیر آن نکنید.
- تعمیر عملکرد مکانیکی دک پیانو
گاهی مواقع، مشکل از جای عمیق‌تری ریشه می‌گیرد و اساساً هیچ یک از بخش‌های مکانیکی پیانو از جمله چکش‌ها، فنرها و یا پدال پیانو به درستی کار نمی‌کنند. بنابراین مشکل صرفا از دک نیست و باید تعمیرات اساسی صورت بگیرد.
لازم است که نوازندگان سرویس پیانو خود را به شکل دوره‌ای انجام دهند و مراقبت‌های روزانه‌ای مثل کوک کردن، تنظیم چکش‌ها و…را جدی بگیرند تا به این ترتیب، عمر پیانو بالاتر برود و عملکرد بهتری داشته باشد.
انواع دک پیانو
شاید تصور کنید که دک پیانو از لحاظ ظاهر و عملکرد یکی هستند و تفاوتی میان آن‌ها وجود ندارد اما واقعیت اینجاست که تنوع خوبی در دک پیانو وجود دارد که به نوازنده این امکان را می‌دهد که بسته به سلیقه و نیاز خود، یکی از آن‌ها را انتخاب کند.
به طور کلی، سه نوع پیانو آکوستیک، دیجیتال و هیبریدی وجود دارد که هر کدام از آن‌ها، دک پیانو مخصوص به خود را دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره کرده‌ایم:
دک پیانو آکوستیک
وقتی که از پیانو آکوستیک حرف می‌زنیم، فوراً در ذهن ما تصاویری از کیفیت، اصالت و وقار شکل می‌گیرد. واقعیت امر، این است که مفهوم امروزی پیانو با پیانوهای آکوستیک گرند و دیواری گره خورده و گرچه پیانوهای دیجیتال، فروش و عرضه بیشتری دارند اما هنوز هم نتوانسته‌اند جای آکوستیک را بگیرند.
دک پیانو آکوستیک معمولاً از چوب ساخته شده و با فشردن آن‌ها، چکش‌های داخلی کلیدهای پیانو روی سیم‌ها ضربه می‌زنند تا صدا تولید شود. حالا باید دقت داشته باشید که دک پیانو گرند و دیواری با هم متفاوت است:
- دک پیانو گرند: دک پیانو گرند به شکل افقی قرار گرفته و کلیدهای آن‌ها به چکش‌های بزرگ و افقی متصل شده است. بیشتر مواقع، لمس کلیدهای پیانو گرند کاملا نرم و دقیق است و به همین دلیل، برای نوازندگان حرفه‌ای پیانو استفاده می‌شود.
- دک پیانو دیواری: برخلاف پیانو گرند، ترتیب قرارگیری کلیدهای این پیانو عمودی است و چکش‌ها نیز به شکل عمودی ضربه می‌زنند. معمولآً برای فضاهای کوچک از پیانو دیواری استافده می‌شود و دک آن‌ها نیز فشرده‌تر است.
دک پیانو دیجیتال
پیانوهای دیجیتال از زمانی که به بازار عرضه شدند، انقلابی در مسیر نوازندگی پیانو به وجود آوردند. طرح ها و مدل‌های پیانو دیجیتال بسیار متنوع است و برای مصارف مختلف، کاربرد دارند. دک طراحی شده برای پیانوهای دیجیتال نیز مطابق با کارکرد آن‌هاست:
- دک پیانو بدون وزن: همانطور که از نام آن پیداست، این کلیدها کاملا سبک و بدون وزن هستند و برای پیانوهای دیجیتال ساده یا کیبوردها استفاده می‌شوند. معمولاً هنرجویان پیانو و نوازندگان مبتدی به سراغ آن‌ها می‌روند.
- دک پیانو نیمه سنگین: این دک‌ها نه زیادی سبک هستند و نه خیلی سنگین. برای نوازندگانی که به دنبال راحتی هستند و نمی‌خواهند فشار زیادی به کلیدهای پیانو وارد کنند، بهترین گزینه محسوب می‌شوند.
- دک پیانو سنگین: یکی دیگر از دک‌های پیانو دیجیتال، دک سنگین است که به منظور القاء حس نوازندگی با پیانو آکوستیک طراحی شده است. به همین دلیل معمولا کلیدهای سنگین‌تری دارد که به هنگام فشار، از خود مقاومت نشان می‌دهند.
پیانو هیبریدی
شاید کمتر نوازنده‌ای با پیانوهای هیبریدی آشنا باشد اما باید بگوییم که این نوع پیانوها، ترکیبی از پیانوهای دیجیتال و آکوستیک هستند که از مکانیزم مکانیکی پیانوهای آکوستیک استفاده کرده و همزمان تکنولوژی دیجیتال را برای تولید صدا به کار می‌برند.
در واقع، پیانوهای هیبریدی بهترین ویژگی‌های هر دو نوع پیانو را برداشته و در یک قالب جمع‌آوری کرده است. پیانوهای هیبریدی حس لمس کلیدهای پیانو آکوستیک را برای نوازنده فراهم می‌کنند و در عین حال، امکانات دیجیتال را در اختیار وی قرار می‌دهند.
در دک پیانو هیبریدی، چکش‌ها و سیم‌ها شبیه به پیانو آکوستیک عمل می‌کنند اما به جای اینکه صدای تولید شده مکانیکی باشد، در واقع از یک بلندگوی دیجیتال به گوش می‌رسد.
در نهایت باید بگوییم که برخی از دک‌های موجود در بازار به شکل سفارشی ساخته شده‌اند که البته قیمت بالاتری دارند و بیشتر به درد تجربه‌های خاص می‌خورند.
سخن آخر
وقتی که نوازنده تمام حس خود را روی کلیدهای پیانو پیاده می‌کند، تازه به اهمیت دک پیانو پی می‌بریم. بنابراین همواره باید مراقبت از آن را در اولویت قرار داده و در صورت نیاز، آن‌ها را سرویس کنیم.
